Van Smoky Mountain tot Millionaire’s Lane

Lieve vrienden,

We hebben in de Filippijnen, meer nog dan in de andere landen waar we gereisd hebben voornamelijk de fraaie strandzijde gezien van het land. De achterkant, de ruwe werkelijkheid is nauwelijks in beeld gekomen. Mijn beeld van de Filippijnen is dan ook oppervlakkig, eenzijdig gekleurd. Een door de zon verkleurd, wat flets beeld van een ongetwijfeld veelkleurig en gecompliceerd land.

Maar wat me wel opviel in Filippijnen is dat de politiek intens beleefd wordt. Van cruciale betekenis in dat verband is natuurlijk de terugkeer geweest van de democratie in de jaren '80, nadat het land jarenlang gezucht had onder het regime van een dictator. De democratie leeft, het hele land was wekenlang in de ban van verkiezingen toen wij er waren. Er werden in één ronde een president, gouverneurs en burgemeesters gekozen. We zagen overal aanplakbiljetten van kandidaten, het hele land leek volgeplakt, werkelijk iedere beschikbare boom of lantaarnpaal was benut. Meestal betrof het posters van mannelijke kandidaten, met een titel voor hun naam, brildragend en vrijwel allemaal gekleed in een stijf blauw pak met krijtstreepje en een strakke rode das. Dat moest onkreukbaarheid en betrouwbaarheid symboliseren, zo vermoedde ik, want corruptie was een van de grote verkiezingsthema’s.

Er werden op Alona Beach, waar wij op dat moment verbleven grote verkiezingsbijeenkomsten georganiseerd. Maar van een gelijkwaardig debat tussen verschillende kandidaten leek geen sprake. De aanwezigen zaten keurig netjes met hun stoeltje op het strand urenlang te luisteren naar die ene kandidaat die nog eens uit de doeken deed hoe goed de kiezers met hem af zouden zijn als ze hem zouden kiezen. Indoctrinatie? Daar leek het wel op. Stemmen kopen? Waarschijnlijk ‘common practice’ in de Filippijnen. Dat laatste wordt in de hand gewerkt, enerzijds omdat stemmen verplicht is en anderzijds omdat veel kiezers ongeletterd en ongeschoold zijn, en daardoor niet in staat zijn zelf een genuanceerde mening te vormen over politieke programma’ en kandidaten. Het gaat dus om een grote vijver van beïnvloedbare mensen, stemmers, waar politici uit kunnen vissen. Daar komt bij dat diezelfde kiezer vaak ook arm is en dus gevoelig voor een stukje aas, in de vorm van een geldelijke tegenprestatie of misschien wel een baantje, in ruil voor zijn of haar stem. De Filippijnse democratie is er één met rafelrandjes zogezegd, maar het is wél een democratie.

“Het grootste probleem in dit land is de corruptie”, zo stelde onze taxichauffeur in Manilla. ”En de daarmee verband houdende armoede en ongelijkheid, want de rijken worden rijker en de armen steeds armer. Er is een kleine bovenlaag die verschrikkelijk veel geld heeft en een grote massa die bijna niets te verteren heeft. Een middenklasse is er vrijwel niet”.

We maakten die dag een tour door Manilla en zagen schrijnende voorbeelden van armoede en ongelijkheid. Zoals Smoky Mountain, de immer smeulende hoofdstedelijke vuilnisbelt waar dagelijks het afval van twintig miljoen stadsbewoners wordt gedumpt. Waar iedere dag duizenden afvalverzamelaars zich storten op de vers aangevoerde ladingen van de honderden vuilniswagens die af en aan rijden. Met een prikstok speurend naar plastic, glas, papier, rubber, afhankelijk van hun specialisme. Een strak gereguleerde organisatie is het, met afspraken en vergunningen, waarin verzamelaars, opkopers, distributeurs en recyclingbedrijven allemaal een rol spelen. Een voor de buitenwereld ondoorzichtige organisatie met maffia-achtige trekjes, een informele economie, een wereld waar eigen regels en wetten gelden.

Voor duizenden arme gezinnen vormt Smoky Mountain hun belangrijkste bron van inkomsten. De meeste wonen onderaan de berg, in schamele onderkomens, in mensonterende omstandigheden veelal. En onder gevaarlijke omstandigheden bovendien, want ieder jaar als de regentijd aanbreekt is er het risico van land slides, waarbij de huizen bedolven kunnen raken onder een metersdikke afvallaag. Twee jaar geleden kostte zo’n land slide aan tientallen bewoners het leven.

We kregen geen toestemming om de berg zelf op te rijden, de vuilniswagens achterna. Strikte orders van de gouverneur, die geen pottenkijkers wil op de vuilnisbelt. We probeerden er via de zijkant bij te komen, met een gids, een voormalige prikker, maar werden overal weggestuurd. We kregen slechts een glimp van de berg te zien. De sfeer was onvriendelijk, er werd ons regelmatig wat toegeschreeuwd. Dit was in feite een ‘no go area’.

Het intrigeerde me mateloos, deze schimmige, bijna onwerkelijke wereld waarin vuilnis de hoofdrol speelde, waar het afval van de rijken voer was voor de armen. Maar ik voelde me tegelijkertijd een voyeur, in mijn auto met geblindeerde ramen. Een soort paparazzi als ik weer eens snel mijn fototoestel uit het half geopende raam stak om andermans ellende te fotograferen. Maar ik wilde deze werkelijkheid zien, ruiken,ervaren en vastleggen. Want ook dit is Manilla, deze smeulende berg die symbool staat voor de ongelijkheid in deze stad, in dit land. Het is de achterkant van de mooie stranden en goudgele zonsondergangen, een kant die meestal onderbelicht blijft.

Op ons verzoek reed de chauffeur ons ook nog naar een privé-begraafplaats, het laatste onderdeel van onze tour. We stapten uit bij de zogenaamde ‘Millionaire’s Lane’, een laan waar puissant rijke Filippino’s familetombes hadden laten bouwen, sommige zo groot als een huis, sommige gelijkend op het Parthenon in Athene. Grootheidswaanzin tot in de dood. Familiegraven in de vorm van een huis, maar dan een huis waar niemand woonde. Tombes met glazen voorpuien, marmer en verse bloemen. Veelal gebouwd in opdracht van gefortuneerde Chinezen (zoals onze gids-chauffeur zei: “The Chinese, they don’t make war, they make business”).

We zagen caretakers die het gazon onderhielden en de ramen lapten. We wisten dat ze iedere dag papiergeld verbrandden in het oventje bij de ingang van het familiegraf. Zo zouden de overledenen ook in een volgend leven nog over voldoende geld beschikken. De hoeveel geld waar de caretakers dagelijks in opdracht van de familie het vuur in staken was meer dan ze zelf in een maand verdienden. Zelfs als ze dood waren hielden de rijken de ongelijkheid nog in stand.

Liefs Frank