Selamat jalan

Lieve vrienden,

Ons zestigdagen-visum was bijna verlopen, het was tijd om Indonesië te verlaten. De overgang met Australië twee maanden geleden was groot geweest, we hadden moeten wennen aan de chaos, de drukte en de opdringerigheid van de mensen. Maar toen we die laatste avond in Manado de trap opliepen van het vliegtuig dat ons naar de Filippijnen zou brengen ging dat met een zwaar gemoed. Want we waren het land gaan waarderen, de schitterende natuur, de prachtige cultuur en de geweldige mensen. Want de Indonesiërs die wij ontmoet hebben waren bijna allemaal lieve, humoristische mensen, die je respecteerden en bovendien van een grapje en een plagerijtje hielden. Die geen enkele jaloezie toonden naar jouw bevoorrechte positie als reiziger, geen enkele frustratie uitten omdat jij een rijke westerling zou zijn. Die evenmin rancune tentoonspreidden naar jou, Nederlander, met je Indisch-koloniale verleden. Die niet behept leken met wat voor ingewikkeld minderwaardigheidscomplex ook.

Maar het zijn ook opportunisten, ze willen graag aan je verdienen en je krijgt niets voor niets. Maar ze worden niet boos als ze geen zaken met je kunnen doen en geven je lachend een hand als je aanstalten maakt verder te lopen. En je moet altijd onderhandelen, of het nu gaat om accommodatie voor een week of een klein pakje kauwgom in de warung om de hoek. Vermoeiend is dat soms, maar het hoort bij het spel. Maar belazerd word je eigenlijk zelden en bang voor een beroving hoef je er ook niet te zijn. Wij hebben ons tenminste geen moment slecht op ons gemak gevoeld, ook niet ’s avonds, ook niet in de grote stad.

We werden vrijwel altijd met respect bejegend. Vaak kwamen ze met belangstelling informeren waar je vandaan kwam en vroegen dan door naar je privé-leven, nieuwsgierig als ze zijn. Sterker, ze lieten je eigenlijk nauwelijks met rust, wilden altijd een praatje met je maken, ook als je daar eigenlijk geen zin in had. Zoals die keer in Bau Bau, toen we wat waren gaan eten en vervolgens naar een internet cafe waren gegaan, na een lange vermoeiende dag. Ook het internetcafé was overvol en ik liet Marjan even alleen achter met haar laptop. Ik liep een stil achterafstraatje in en zocht een muurtje uit om even in mijn eentje uit te kunnen blazen. Waar hij zo snel vandaan kwam weet ik niet, maar opeens zat hij naast me, dat oude baasje en vroeg me in gebrekkig Engels de oren van het lijf. Indonesiërs kunnen zich niets voorstellen bij het begrip ‘privacy’. In Indonesië ben je nooit alleen.

Efficiency is ook zo’n begrip waar veel Indonesiërs zich geen beeld bij kunnen vormen. Iedere dag worden de stoepjes keurig geveegd, één handje op de rug, maar vervolgens wordt het afval de straat opgeveegd. En omdat het daar nooit wordt opgehaald, waait het dezelfde dag gewoon weer terug op al die pas geveegde erfjes. Een ‘mooi’ voorbeeld van gebrek aan efficiency kwamen we ook tegen op het hoofdpostkantoor van Manado. We moesten daar noodgedwongen wachten toen ze voor ons op zoek waren naar een reisgids die we poste restante naar dit kantoor hadden laten opsturen. Waar het overigens nooit is aangekomen, zo bleek later, maar dit terzijde. We zaten op een bankje en waren getuige van de wijze waarop het briefverkeer hier werd afgehandeld. Er stonden vier medewerkers naast elkaar. De een diepte een brief op uit een grote postzak, de tweede schreef allerlei gegevens aangaande dit poststuk in een boekje, een derde zette er een stempel op en de vierde medewerker deponeerde de brief tot slot in het daartoe bestemde postvak. We zaten er een uur en in die tijd werden er hooguit tien brieven behandeld.

Maar, eerlijk is eerlijk, we hebben ook voorbeelden gezien die juist wel weer getuigen van efficiency. Zo hebben we heel vaak gevlogen in Indonesië, maar onze via internet geboekte tickets klopten altijd als we ons aan de check-in counter meldden, de vluchten vertrokken bijna allemaal op tijd en het ging altijd goed met onze ruimbagage. Misschien het verschil tussen overheidsorganisaties en commerciële ondernemingen?

Anticiperen, meedenken, afstand kunnen nemen van procedures en regeltjes, ook allemaal lastig. Ook op het meest primaire niveau, eten. Eieren bij het ontbijt bijvoorbeeld, je krijgt altijd twee eieren, want dat staat op de menukaart. Hoe vaak Marjan geprobeerd heeft duidelijk te maken dat ze maar één ei wil, je wilt het niet geloven. Dan knikken ze ja, en komen vervolgens weer met twee eieren opdraven. En Marjan wilde ook altijd graag een hard gekookt ei, geen ‘snot-ei’. Vonden ze ook moeilijk. En toen Marjan een keer om ‘a extra hard boiled egg‘ vroeg, kreeg ze drie eieren!

Maar dat zijn zaken die je op de koop toe neemt, waar je om kunt lachen. Anders ligt het natuurlijk met het bestuur en de politiek, want op dat niveau is er heel veel wat niet deugt. Er is nauwelijks sprake van beleid, van planmatig denken, van denken in termen van behoeften van de samenleving. Er verdwijnt ongelooflijk veel geld in de zakken van bestuurders en ondernemers, die alleen hun eigen belang nastreven. De alom aanwezige corruptie staat veel sociale ontwikkelingen in de weg en leidt tot extreme verschillen tussen arm en rijk.

Het land wordt leeggeplunderd, ook zo’n drama. In Borneo staat al bijna geen boom meer overeind en het regenwoud heeft daar plaats gemaakt voor eindeloze oliepalmplantages. En nu is Sulawesie aan de beurt. En als daar geen bomen meer zijn wordt de grond omgeploegd voor de winning van mineralen, want Indonesië is rijk aan delfstoffen. Natuurlijk, Indonesië heeft inkomsten nodig, want de almaar uitdijende bevolking moet gevoed worden en sociale onrust moet voorkomen worden. Maar op deze manier komt daar niet veel van terecht.

De vraag is zelfs hoe lang de inwoners nog lijdzaam zullen blijven toekijken en het gedrag en de mentaliteit van hun bestuurders zullen accepteren. Voor ons reizigers maakt het allemaal niet uit, wij trekken weer verder, maar de Indonesiërs zitten er mee opgescheept. Dat is triest, want deze vriendelijke en positief ingestelde mensen verdienen betere bestuurders, hebben recht op een betere toekomst.

Liefs Frank